Komend weekend zou het dan moeten gaan gebeuren: de temperaturen tikken de twintig graden aan. Spring is in the air! Wellicht maakt u, net als ik, een vreugdesprong bij dit nieuws. Uiteraard zijn daar vele redenen toe. Maar ‘spring eens in de lucht’ is daar zeker niet één van!
False friends
Het Nederlandse woord ‘spring’ is wat we noemen een valse vriend van het Engelse woord ‘spring’. De spelling is exact hetzelfde en de uitspraak vrijwel gelijk, maar de betekenis is compleet anders. Spring is in the air betekent immers niets anders dan De lente zit in de lucht.
Eventually we understood
Spring is niet de enige Engels-Nederlandse valse vriend. Ook het woord eventually wordt vaak verkeerd begrepen door Nederlanders, omdat het zoveel lijkt op ons woordje eventueel. Het kopje boven deze alinea betekent echter niet dat we het eventueel begrepen, maar dat we het uiteindelijk begrepen. Andere voorbeelden zijn:
- Rare: Engels voor zeldzaam, niet voor raar
- Meaning: betekenis in plaats van mening
- Slim: Engels voor slank in plaats van slim
Worstliefhebbers onder ons: bestel je delicatesse bij die vriendelijke ober met de zin ‘I’d like to have the worst, please!’ en de term ‘valse vriend’ zal nog een extra dimensie krijgen voor jullie.
Real family
Hoe komt het dat je sommige woorden wel letterlijk kunt vertalen en dat dit bij andere tot soms hilarische situaties leidt? Neem het woord zomer. Dit lijkt toch verdacht veel op zijn Engelse equivalent: summer. Of het Nederlandse bakker, vertaald als baker: het scheelt maar 1 letter en de betekenis is hetzelfde. Lente en spring lijken echter helemaal niet op elkaar.
Toch komen deze woorden allemaal uit het Proto-Germaans: zomer was daar sumuraz en de bakker stond bekend als de bakᾱrijaz. Voor het voorjaar heeft het Nederlands echter gekozen voor het Proto-Germaanse woord langatīnaz (dat ‘lange dag’ betekent), terwijl het Engels sinds de 15e eeuw de voorkeur geeft aan de afgeleide van het eveneens Germaanse woord springaną. Vaak hebben valse vrienden dus wel dezelfde betekenis gehad, maar zijn ze weggeconcurreerd door synoniemen uit dezelfde of een andere brontaal.
We oogsten in de herfst
De woordcombinatie herfst-autumn is een voorbeeld van twee woorden met een verschillende herkomst. Herfst komt van het Germaanse woord harbista, waarvan ook het Engelse woordje harvest (= oogst) is afgeleid. Vanaf de 16e eeuw verloor het woord harvest echter zijn Engelse betekenis als seizoennaam. De vervanger, autumn, is van Latijnse afkomst: autumnus. Vandaar dat het Engelse woord veel meer lijkt op het vertaalwoord in verschillende van de Zuid-Europese, Latijnse, talen. Engelsen zouden ons woord herfst, als false friend, weleens verkeerd kunnen begrijpen en het vertalen met hun woord voor oogst.
Het recht van de sterkste
Talen veranderen. In onze tijd lijkt het alsof de talen steeds meer hetzelfde zullen worden, omdat we door de technologische ontwikkelingen veel woorden uit het Engels overnemen. De genoemde valse vrienden bewijzen echter dat een gezamenlijke taal helemaal niet tot makkelijkere communicatie hoeft te leiden. Talen zijn levend en gaan hun eigen weg: wie weet zorgt ons internationaal begrepen woordje app in de toekomst wel voor dezelfde problemen als de huidige valse vrienden spring en brave en file. Het is maar net welke betekenis in welke samenleving overleeft.
